Dopamine en serotonine; onmisbare tandem voor je welbevinden !
Dopamine en serotonine zijn twee belangrijke chemische boodschappers, of neurotransmitters, die helpen bij het reguleren van vele verschillende lichaamsfuncties. Dopamine is betrokken bij beweging, coördinatie en gevoelens van plezier en beloning. Serotonine is ook betrokken bij emoties, maar het beïnvloedt ook de spijsvertering en het metabolisme.
Vaak wordt naar dopamine en serotonine verwezen als "gelukshormonen" vanwege de rol die ze spelen bij het reguleren van stemming en emotie, al zijn ze geen echte hormonen.
Dopamine en serotonine zijn betrokken bij vergelijkbare lichamelijke processen, maar ze werken op verschillende manieren.
Verstoring van deze twee stofjes kan zich uiten in verschillende psychische klachten en lichamelijke symptomen. In deze blog kijken we naar de verschillen en overeenkomsten tussen dopamine en serotonine, hun relatie en hun verband met aandoeningen en de algehele gezondheid.
Wat is dopamine?
Dopamine speelt een belangrijke rol in het beloningssysteem dat betrokken is bij motivatie, verlangen en beloning. Zenuwcellen in de hersenen geven dopamine af, wat zorgt voor signalen tussen verschillende zenuwcellen in het brein maar ook in het lichaam. Dopamine beïnvloedt ook de volgende lichaamsfuncties:
stemming
slaap
leren en motivatie
beweging
alertheid
doorbloeding
urineproductie
Maar wat is dan serotonine?
Serotonine is een andere neurotransmitter die eveneens in de hersenen actief is. Echter, meer dan 90% van de serotonine in het lichaam wordt in de darm geproduceerd, waar het helpt bij het reguleren van het spijsverteringsstelsel. Serotonine stimuleert bijvoorbeeld beweging van de dunne darm tijdens de spijsvertering. Serotonine komt ook vrij wanneer iemand iets eet maar daar een allergische reactie op heeft door bijvoorbeeld schadelijke bacteriën of bedorvenheid. Dit kan resulteren in diarree of braken. Omgekeerd kan constipatie optreden als gevolg van een laag niveau van serotonine in de darm.
Net als serotonine helpt dopamine voedsel door het spijsverteringskanaal te verplaatsen. Het is ook betrokken bij de productie van insuline en het beschermt de slijmvliesbekleding van de darm.
Je kan je dus al voorstellen dat als we kijken naar dieper liggende oorzaken van klachten als infecties (parasieten, schimmels, Lyme, etc) , chemische overbelasting (pesticiden, glyfosaat, PFOS, etc) en zware metalen-toxiciteit in de darm en het spijsverteringsstelsel, deze zeker bijdragen aan een verstoorde serotonine en dopamine-werking in het lichaam.
Naast het helpen van de spijsvertering, is serotonine ook betrokken bij het reguleren van:
de slaap-waakcyclus ·
stemming en emoties ·
metabolisme en eetlust ·
cognitie en concentratie ·
hormonale activiteit ·
lichaamstemperatuur ·
bloedstolling
Wat zijn de verschillen tussen dopamine en serotonine?
Hoewel zowel dopamine als serotonine signalen tussen neuronen (= zenuwcellen) reguleren en de stemming, concentratie en emoties beïnvloeden, hebben ze ook een aantal andere verschillende functies.
Dopamine geeft bijvoorbeeld signalen door tussen neuronen die lichaamsbewegingen en coördinatie regelen. Deze neurotransmitter speelt ook een rol in het plezier- en beloningscentrum van de hersenen en stuurt gedrag aan. Het eten van kant en klaar voedsel, veel suiker, het gebruik van drugs en zaken als gokken, internet en porno kunnen allemaal dopamine in het brein laten pieken. Dit kan leiden tot (tijdelijke) gevoelens van euforie, geluk, motivatie en betere focus. Maar om dezelfde reden kan het lichaam om meer van hetzelfde vragen, precies omwille van deze euforie en geluk, gekoppeld aan bepaald gedrag of een substantie. Finaal leidt dit echter altijd tot een verlaagde gevoeligheid, én het is daar dat de problemen en de afhankelijkheid begint. Ik schreef hier al eerder over in deze blog.
Dopamine kunnen we het’plezier-stofje’ noemen en serotonine het ‘geluks-stofje’. Waarom is dat belangrijk en waarom het verschil kennen? Kijk hier naar zeven verschillen tussen dopamine en serotonine, ofwel zeven verschillen tussen plezier en geluk. (10 min, Engelstalig)
Serotonine verhogende stoffen of activiteiten lijken minder een verslavend effect te hebben.
We kunnen dopamine zien als een “verwachtings”-stofje, dat te maken heeft met anticipatie en wat in de toekomst ligt, terwijl serotonine eerder een “gelukkig in het moment-zijn”-stofje is. Wie veel stress heeft en lijdt aan trauma kan door een verstoorde stress-respons ook een verlaagde serotonine-spiegel hebben. Wie kan bij zoveel stress en achterliggende ‘issues’ gelukkig in het moment blijven? (ref) In de praktijk zie ik vaak een diepgewortelde onbewuste neiging het moment en het lichaam te ontvluchten bij mensen met trauma en een moeilijk verleden.
Wat zijn overeenkomsten tussen dopamine en serotonine?
Zowel dopamine als serotonine zijn dus neurotransmitters geassocieerd met geluk en welbevinden. Ze zijn ook neuro-modulatoren, wat betekent dat ze in staat zijn om te communiceren met zenuwcellen die zowel dichtbij als verder weg liggen. Het zijn dus letterlijk “regelaars” van veel verschillende functies. Als neuromodulatoren sturen dopamine en serotonine ook signalen door die langer duren dan de signalen van andere neurotransmitters. Ze hebben dus een grote en langdurige impact!
Dopamine en serotonine beïnvloeden elkaar om een zorgvuldige chemische balans in het lichaam te behouden. Er zijn sterke verbanden tussen het serotonine- en dopaminesysteem, zowel structureel als in functie. Er zijn ook aanwijzingen dat als het ene te sterk geprikkeld wordt, er van de ander een tekort ontstaat of een verlaagde werking. Dit komt omdat voor de aanmaak van zowel dopamine als serotonine, hetzelfde enzym gebruikt wordt. (het AAAD enzym) Zo zou het kunnen dat mensen, die om welke reden ook, vaak dopamine-pieken opzoeken, ongewild ook een verlaagd serotonine-niveau krijgen door een disbalans. Daar komt ook nog bij dat hun dopamine-huishouding sterk zal verzwakken. Een poort naar veel ellende en klachten op verschillende fronten.
Mocht je dus experimenteren met supplementen als tryptofaan, 5 HTP of L-Tyrosine die voorlopers van serotonine of dopamine zijn, weet dan dat je potentieel voor meer verstoring zorgt als deze ‘gelukshormonen’ al uit balans zijn, omdat je nog meer één van de twee bevoordeelt.
Dopamine en serotonine hebben ook verschillende effecten op de eetlust.
Serotonine heeft een eetlustremmende werking, terwijl de onbewuste drang naar dopamine-kicks afkomstig van eten als suiker, brood, gluten, kaas, kant en klaar er voor kan zorgen dat je te veel eet zonder dat je kan stoppen. Ook het verband tussen insuline en dopamine draagt hier aan bij.
Beide neurotransmitters kunnen stemmingsstoornissen uitlokken, zoals depressie, manie of angsten en fobieën. Onevenwichtigheden kunnen ook resulteren in verschillende aandoeningen die verschillende lichaamsfuncties beïnvloeden. Zowel dopamine als serotonine kunnen dus het mentale welzijn beïnvloeden. Het hebben van lage niveaus van dopamine kan zich uiten in onder meer:
gebrek aan motivatie, depressieve gevoelens, lusteloosheid, gebrek aan zingeving
concentratieproblemen, snel je aandacht verliezen, moeite met iets af te werken ·
gevoelens van hopeloosheid en hulpeloosheid
Verlies van interesse in wat eerst plezier gaf (bv een nieuwe partner snel ‘beu’ zijn, of nood aan voortdurende variatie en input, snel verveeld zijn en voortdurend afleiding nodig hebben)
Een verstoorde dopamine-werking kan ook een rol spelen bij de volgende symptomen: ·
De ziekte van Parkinson (verlaagde dopamine-werking)
Schizofrenie (te hoge concentraties dopamine)
Hallucinaties (te hoge concentraties dopamine)
ADD/ ADHD (verlaagde dopamine-werking)
In een verder gevorderd stadium kan Parkinson leiden tot ernstige klachten. Deze geven een beeld van het belang van een goed werkend dopaminesysteem en de impact als het fout gaat:
tremoren
spasmen en krampen in de spieren
moeite met eten, slikken, spreken en bewegen
verminderde coördinatie en behendigheid
onwillekeurige of ongebruikelijke oogbewegingen
verminderde gezichtsuitdrukking of hypomimie (alsof iemand een ‘uitdrukkingsloos masker’ draagt)
slaapproblemen
frequente long-infecties
spijsverteringsproblemen, zoals oprispend maagzuur (reflux) en constipatie
Een medische aandoening die “infantiel parkinsonisme-dystonie” noemt, treedt op wanneer gen-mutaties van invloed zijn op hoe het dopamine-transport functioneert. Soms kunnen kinderen om deze reden al op jonge leeftijd aan de ziekte van Parkinson lijden. De symptomen zijn vergelijkbaar met die van de ziekte van Parkinson en volgens mij is er een (sterke) overlap gerelateerd aan algemeen verstoorde dopamine-huishouding, alleen uit het zich in deze symptomen-cluster sterker en specifieker.
Een te lage serotonine-spiegel uit zich dan weer in:
angstig zijn, onbestemde angsten
paniekaanvallen zonder reden, paniekstoornissen
slaapproblemen
spijsverteringsproblemen
fobieën en dwangmatig gedrag
schizofrenie
post traumatische stress
zelfmoordgedachten en/of suicidaal gedrag
Bij mensen met autisme zijn onder meer sterk verlaagde serotonine-spiegels vastgesteld.
Dopamine en serotonine beïnvloeden beide de slaap-waakcyclus. Deze cyclus wordt gereguleerd door de pijnappelklier van de hersenen, die receptoren heeft voor beide neurotransmitters. Wie een verslaving afbouwt of er mee stopt kan om die reden tijdelijk lijden aan slaapproblemen, omwille van de verstoring in dopamine-niveaus.
Serotonine bevordert waakzaamheid overdag én slaperigheid als het donker wordt. Je hebt serotonine nodig om melatonine te produceren, één van de hormonen dat slaap reguleert.
De optimale waarde voor serotonine in het bloed is over het algemeen 50-220 nanogram per milliliter. De optimale waarde voor dopamine in het bloed is over het algemeen minder dan 30 picogram per milliliter.
Het hebben van te veel of te weinig dopamine en serotonine kan de communicatie tussen neuronen belemmeren. Dit kan leiden tot de ontwikkeling van lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen.
Lees ook:
Kapers op de kust van je welbevinden