UPF is niet van de poes !
Eén de drie pijlers van je welbevinden is het oorzakelijk aanpakken van klachten. Onder deze oorzaken wordt ook het moderne eetpatroon ondergebracht.
Veel ‘modern voedsel’ is immers zodanig bewerkt dat het lichaam er niets mee kan, omdat de structuur van de moleculen letterlijk veranderd is.
Hierdoor doet het hormonen, neurotransmitters, spijsverteringsorganen, smaakervaring, etc op hol slaan. Daarnaast is het verstoken van elke voedingswaarde, en het is ontworpen om je meer te laten eten dan normaal. Deze sterk bewerkte moderne voedingswaren worden ondergebracht onder de noemer ‘Ultra Processed Food’.
Wat is dan “ultra processed foods” (UPF) ? De definitie beslaat eigenlijk verschillende tientallen pagina’s. (ref) Maar in notendop komt het hier op neer: “verpakt in plastiek en het bevat op zijn minst één (onherkenbaar) ingrediënt dat je normaal niet in een gewone keuken aantreft.”
Het gaat om toevoeging van stoffen als smaakversterkers, zout- en vet- en suikervormen die niet in de natuur voorkomen, bewerkte vet- en olievormen en bewaarmiddelen. De grondstoffen als granen of melkafgeleiden worden soms ook nog bewerkt.
Onder meer de Britse arts Chris Van Tulleken heeft de werking en de impact van UPF bestudeert en er een boek over geschreven. Voor hem is het alvast duidelijk: doodsoorzaak nummer 1 wereldwijd is te wijten aan dieet-gerelateerde klachten en ziektes.
Ook worden stofjes gebruikt die een smaaksensatie geven van bijvoorbeeld lekker smakelijk vet terwijl er geen enkele natuurlijke vetvorm aan te pas komt. Je brein gelooft dus dat je iets aan het eten bent, terwijl het om iets totaal anders gaat, dat ook nog eens heel andere invloed heeft op je lichaam. Vaak hebben deze producten ook een lange houdbaarheidsdatum en ze hebben weinig tot geen enkele voedingswaarde.
Je kan bij ultra processed food (UPF) denken aan chips, koekjes, diepvriespizza en diepvriesmaaltijden, gums en snoep, kant en klare ijsjes, frisdranken, ...
Wist je dat voedingsgerelateerde ziekten en klachten (door het niet of te weinig eten van ‘echt voedsel’) nu doodsoorzaak nummer één is wereldwijd? (ref). We kunnen dus gerust spreken over een ware pandemie waar je echter weinig over hoort. In veel landen bedraagt UPF echter 25% tot 60% van de dagelijkse kcal inname.
De lijst van klachten en aandoeningen gelinkt aan de opmars van dit soort voedsel is indrukwekkend en doet de wenkbrauwen fronsen.
Een aandeel van slechts 10% ultra processed foods in het voedingspatroon geeft al een stijging van onder meer cardiovasculair risico, hartziekte en aandoeningen gelinkt aan vaatwandgezondheid in het brein zoals beroerte. Wie UPF beperkt heeft een veel lager risico. Dat toonde een tienjarig onderzoek in Frankrijk. (ref) .
Een ander twee jaar durend onderzoek in Spanje toonde een verhoogd risico door vroegtijdig overlijden (zogenaamde ‘all cause mortality’) van 62% bij het eten van vier eenheden UPF per dag. Alleen al het halveren hiervan, halveerde ook het risico op vroegtijdig overlijden. (ref)
Wie UPF niet meer at, kon sneller afvallen op een tijdspanne van slechts veertien dagen en had daarbij geen extra beweging of sport nodig. Het ging dus puur om verandering van voeding. Dit had dus ook al effect op het metabolisme. (ref)
De consumptie van UPF doet ook meer eten en verstoort dus het honger- en verzadigingsgevoel. Deze grafiek van een studie waarbij mensen gedurende veertien dagen mochten kiezen uit UPF of ‘gewoon voedsel’ zegt meer dan duizend woorden. De twee groepen werden nauwlettend gevolgd in een besloten setting en konden dus niet valsspelen.
Het resultaat was schokkend. De groep die van UPF mocht genieten, consumeerde gemiddeld zo’n 500 kcal meer per dag. (!). Deze mensen kwamen snel bij in gewicht. (ref) Om dit in perspectief te plaatsen: 500 kcal extra komt overeen met ongeveer 2 uur stevig poetsen in je huis, 1,5 tuinieren of een uur Zumba.
Wie de keuze maakt dit soort “voedsel” niet meer aan zichzelf en zijn kinderen te geven, maakt aanspraak op enorm winstpotentieel op gezondheidsvlak. Welk voedingspatroon je ook kiest en (tijdelijk) verkiest: het vermijden van UPF maakt altijd gezonder. Alle wereldwijd gevonden ‘oer-dieten’ die de plaatselijke bevolking in goede gezondheid houden, hebben de afwezigheid van UPF als gemeenschappelijke factor. Het gaat hier dus niet om meer of minder vlees (jawel je hoort mij dit echt zeggen!), welke groenten wel of niet, low(er) carb of meer koolhydraten, meer of minder fruit, meer vetten of minder, de aan of afwezigheid van een bepaalde antioxidant, etc..
Is het laten van UPF een verwaarloosde maar belangrijkere factor in gewichtsverlies dan gedacht? Coca cola speelt het alvast slim: wist je dat zij de bedenkers zijn van de idee dat beweging de belangrijkste factor is bij gewichtsverlies? Veel studies hierover wordt gesponsord door coca cola. Dit klinkt bijna altruistisch, maar in feite gaat het om een slimme marktstrategie die de verantwoordelijkheid bij de consument legt. Het overgewicht is dus zijn of haar schuld. Immers, als je niet beweegt (wat volgens ‘studies’ dé factor is bij overgewicht en obesitas) dan is het jouw schuld, niet die van de producenten van UPF.
Maar... heb jij al ooit iemand weten afvallen door het drinken van coca cola light? We weten ook uit onder meer bovengenoemde studie dat de gebrachte stelling niet klopt en een wel erg eenzijdige benadering is. UPF maakt wél dik en ziek. Daar komt ook nog eens bij dat de rits van klachten die hiermee samengaan ook allemaal je energie-niveau flink aantasten, of bijvoorbeeld je testosteron. UPF consumptie en bijvoorbeeld coca cola drinken, zetten je niet aan om te bewegen, integendeel.
Het consumeren van UPF is echter gelinkt aan meer dan zwaarlijvigheid en obesitas. Een onthullende studie maakt de link met zwaarlijvigheid, diabetes type 2 en zwangerschapsdiabetes maar ook met
kankers,
inflammatie in de darmen,
angststoornissen en depressie,
leverstoornissen en vette lever,
verhoogde bloeddruk
dementie.
We weten ook allemaal dat deze klachten en symptomen bijdragen aan een lagere levensverwachting. Dat is niet verwonderlijk. Deze producten zijn ook letterlijk in labo’s gebouwd om je brein en hormonaal systeem te hijacken. Slechts één van de mechanismen is een boost van dopamine geven via bijvoorbeeld suiker, melkeiwitten en/of bepaalde bewerkte vetten. Niet voor niets grijp je dus naar de ‘snoepkast’ bij thuiskomst na een zware en stressvolle werkdag. Niet alleen krijgt je dopamine een zet, maar hiermee samengaand ook endorfine (een natuurlijke pijnstiller en regelaar van plezier en welbevinden in het lichaam) en rustgevende stofjes als GABA. Instinker: de opsteker (of de rust ) die je hier van krijgt, is ook verslavend. Al snel leert je brein dus wat het (denkt) nodig te hebben bij een stressor in een bepaalde situatie. Ik schreef er al eerder over.
De verstoring van lichaamseigen mechanismen als honger en verzadiging gebeurt via onder meer insuline dat de bloedsuikerspiegel reguleert. Je bent dus ook nog eens vertrokken voor een bloedsuiker-rollercoaster wat je doet grijpen naar.. hetzelfde. Immers veel als zogezegd noodzakelijk geprezen tussendoortjes zijn ook UPF. Denk hierbij aan granny’s, mueslibars, etc.
Long story, short: het weglaten of sterk verminderen van UPF kan je gezondheid en algemeen welbevinden een flinke boost geven, en dat door terug te keren naar een voedingspatroon waar we genetisch voor gemaakt zijn: natuurlijk onbewerkte bronnen van eiwitten, vezels koolhydraten en vetten, die we dan wel kunnen koken, stoven, op smaak brengen, etc (noem dit ‘bewerken’) voor een betere smaakervaring en vertering , maar die wel nog dicht aanleunen bij de natuurlijke vorm en waar niets chemisch aan toegevoegd is die de moleculaire vorm totaal veranderd.
De schrijvers van een studies over UPF verwoorden het goed; “in plaats van bij de voedingsindustrie op “herformulering’ aan te dringen (wat kan leiden tot het gebruik van andere en nieuwe componenten en producten met hetzelfde resultaat) zouden beleidsmakers moeten aanzetten tot het beschikbaar, toegankelijk en betaalbaar maken van onbewerkt of minimaal bewerkt voedsel.”(ref)
Een terechte kritische opmerking. Toch wil ik afsluiten met een andere vraag: moeten we dan op onze beleidsmakers wachten, alsof we hiervan afhankelijk zijn in het nemen van stappen en keuzes maken? Want dat ruikt toch weer naar het uit handen geven van het persoonlijk beslissingsrecht en autonoom vrij handelen. Kunnen wij dat niet zelf?