Is stress besmettelijk? En ben jij verslaafd aan stress?

In onze moderne wereld lijken we allemaal te lijden aan een constante verhoogde stress-respons. De aan-knop lijkt altijd aan te staan.  Dit leidt tot chronisch verhoogde cortisol en aanverwante stress-stofjes als adrenaline, wat verregaande ondermijnende implicaties heeft.  

Cortisol is één van die stofjes betrokken bij het reguleren van stress en alertheid. Cortisol helpt ons onder meer wakker worden in de morgen. Het wordt aangemaakt in onze bijnieren, twee kleine organen die bovenop onze nieren liggen. (Maar ze hebben wél een totaal andere functie.) Op zich is cortisol niet slecht én het is zelfs nodig voor ons functioneren, alleen... zoals altijd: te veel is te veel.

Cortisol gaat hand in hand met veel andere stofjes als endorfines, dopamine, adrenaline,etc en hormonen als insuline, testosteron en oestrogeen. Onder een veelvoud van factoren die chronische stress in stand houden kan het goed functioneren van cortisol én het hele lichaam dus onder zware druk komen te staan. Problemen met cortisol en de ontwrichtende cascade die daar mee gepaard gaat wordt gelinkt aan onder meer chronische vermoeidheid, burn out, depressie en fybromyalgie.

Stress en verhoogde cortisol kan ook een verslavende ‘loop’ zijn waar we soms onbewust moeilijk uit kunnen stappen. Denk aan het verslavende effect van hard werken of veel sport. Zelfs stress van een oud trauma en mishandeling kan potentieel verslavend werken - mogelijks één van de redenen waarom we er soms in ‘blijven hangen’ en het ongewild opzoeken. Dat komt omdat bij stress ook andere stoffen als endorfine en ook dopamine vrijkomen. Daarom ook kunnen gevaarlijke activiteiten een verslavende werking hebben.

Soms wordt er bij chronische stress en verhoogde cortisol over ‘bijnieruitputting’ gesproken omdat uiteindelijk de bijnieren minder en minder cortisol beginnen af te geven. Resultaat: je kan (nog) minder en minder stress aan, omdat cortisol bedoeld is om met stress om te gaan. Veel koffie of cortisol verhogende aktiviteiten kan dan een reflex zijn, als een vorm van zelfmedicatie.

 De term ‘bijnieruitputting’ is echter misleidend. Daar schreef ik al eerder over. Wat eerder gebeurd is dat de aansturing vanuit het brein het opgeeft omdat er verlaagde gevoeligheid voor een bepaald signaal ontstaat, in combinatie met verminderde of beschadigde werking van mitochondrieën ( = energiecentrales) in de bijnieren die deze stress-stofjes moeten produceren. Dat maakt de klachten evenwel niet minder ernstig. Maar ik probeer dus ‘hogerop’ de ladder te kijken.

En om dus op de vraag te beantwoorden of stress ‘besmettelijk’ is? Jawel, het lijkt er op dat dat zo is. Iemand zien of iemand in je leefomgeving hebben die onder stress staat, brengt vermoedelijk reacties te weeg waardoor jij ook in stress gaat. (ref). Een verklaring kan zijn dat dit vanuit evolutionair standpunt een groep zou helpen te overleven onder bedreigende omstandigheden en bij gevaar. (ref) Stress zou zelfs zo ‘besmettelijk’ zijn dat ook je huisdieren stress ervaren als jij stress hebt. (ref) .

De kans bestaat ook dat stress via lichaamsstofjes (zogenaamde releaser-feromonen) wordt doorgegeven als je dicht bij iemand staat die onder stress staat. Ditzelfde mechanisme verklaart mogelijk waarom vrouwen hun menstruatiecyclus synchroniseren als langere tijd in dezelfde ruimte samen zijn. (bv collega’s op het werk)

Ben jij “cortisol-verslaafd” ?  Dan heb je potentieel last van deze klachten:

-  je raakt moeizaam uit je bed in de ochtend

-  je voelt je in de voormiddag suf en ‘groggy’. (Je komt er door in de namiddag)

-  je hebt die tas(sen) koffie (of aanverwante boost-drankjes) écht nodig in de ochtend.

-  je hebt moeite met inslapen.

-  je wordt wakker om 3 uur ‘s nachts en hebt moeite dan terug in te slapen.

-  je houdt van het gevoel volgend op een stevige work out of sport-sessie.

-   je houdt van sporten die je hartslag flink opdrijven en je doen zweten.

-  je hebt last van hardnekkig extra buikvet dat moeilijk tot niet weg te krijgen is. (Of het komt er direct terug aan na een dieet, vasten, vakantie, etc)

- Je hebt een verhoogde behoefte aan zout.

Dit zijn allemaal klassieke tekenen van een verstoorde cortisolwerking.

Waarom is dit belangrijk? Wel, waarschijnlijk voel je je niet geweldig en heb je niet de energie die je ooit had of zou willen hebben, wat alleen al reden zou moeten zijn dat je dit belangrijk vindt. Maar laat me je nog meer redenen geven...

• Cortisolproblemen en schildklierproblemen gaan hand in hand. Dit kan leiden tot allerlei gewichtsproblemen, chronische vermoeidheid en darmproblemen.

• Cortisol verlaagt testosteron in mannen (ref) en verstoort de vrouwelijke cyclus wat kan leiden tot emotionele problemen en vruchtbaarheidsproblemen. (ref)

• Overtollig cortisol moet ook via de lever worden weggefilterd. Een extra belasting van de lever en leiden tot problemen met ontregeling van de bloedsuikerspiegel, hormonale onevenwichtigheden en darmproblemen. En bij veel mensen is de lever al flink overbelast.

• Cortisol is ook toxisch voor het brein. Het richt breinschade aan en leidt tot minder goede en minder weldoordachte beslissingen. Je maakt meer impulsieve beslissingen gebaseerd op angst en stress. Cortisol is gelinkt aan neurodegeneratie en Alzheimer. (ref)

• Langdurig verhoogd cortisol leidt tot ontstekingen. (Korte intense pieken zijn eerder ontstekingsremmend omdat dit je moet helpen met de tijdelijke ‘overlevingsreactie’). Je herstelt ook niet goed, maakt minder tot geen spiermassa aan als je sport, je bent meer vatbaar voor infecties en chronische klachten.  Wist je dat langdurig chronisch verhoogde cortisol zelfs spiermassa (zoals dijen en achterwerk) afbreekt ten voordele van buikvet?

Je lichaam blijft hangen in een voortdurende ‘overlevingsmodus’ terwijl het net de ‘rest,digest & repair’-modus is die je laat herstellen en een meer gebalanceerde positieve en verbindende kijk op de wereld biedt.  

Dus hoe lossen we het op? Daarvoor moeten we vaak dieper graven waarbij je meerkoppige draak in kaart moet gebracht worden. Maar je kan klein beginnen met een paar veranderingen in levensstijl om stress te verminderen. Dit kan al véél winst opleveren. 

• Maak tijd voor zonlicht in de ochtend en bij voorkeur ook in de namiddag.

• Maak tijd voor buiten zijn in de natuur. (ref)

• Eet voldoende. Bij mensen met stress en cortisol-issues raad ik intermittend fasting en/of langer vasten NIET aan. (Context is belangrijk!)  Méér proteines van dierlijke oorsprong, ook bij het ontbijt, hebben bij veel klanten een weldoend effect op stress en verzadiging. (Tip: eet de proteines op je bord EERST om spijsverteringsenzymes te stimuleren en zodoende een betere vertering te garanderen.)

• Beknibbel niet te veel op koolhydraten in je voeding. (Het is daarom dat ik NIET aan elke klant in de praktijk automatisch een lower carb of keto-dieet aanraadt. Context is belangrijk! ) Koolhydraten in de vorm van suikers, bewerkt voedsel en brood, pasta, etc zijn wel af te raden.

• Maak slaap een prioriteit... 

• Geen cafeïne op een lege maag. 

• Geen gekke intense trainingen of work outs (en al zeker niet op een nuchtere maag of ‘s avonds). Doe aan lichtere bewegingsvormen.

• Mindfulness, gebed of meditatie, reiki, gezonde aanraking, connectie en massage (ref), dagboek-schrijven (ref) en ademhalingstechnieken (ref) zijn slechts enkele voorbeelden van extra ondersteuning om je zenuwstelsel te laten ‘shiften’ naar meer rust, herstel en genezing.

Een belangrijke eerste stap is kijken in welke mate je voldoet aan iemand die ‘cortisol-verslaafd’ is. (Ik vond het alvast voor mij een eye-opener).   Hiermee samengaand komt het erkennen van de impact hiervan op je leven.

Een volgende en volgens mij uiterst belangrijke (én soms confronterende) vraag is dan:

• hoe belangrijk is het voor jou dat je beter wordt? (Echt!?)

• En in welke ben je bereid daar stappen voor te zetten en het (tijdelijk) ongemak er bij te nemen? (Echt!?).

  Hierbij stilstaan en hierin eerlijk zijn tegenover jezelf is belangrijk. Het zal immers bepalen in welke mate je in staat bent iets aan je klachten en je gezondheid te doen.  Dit zijn de klanten die hier de praktijk binnenstappen omdat ze tot actie bereid zijn, en er wat voor over hebben.

Een volgende stap is onderzoeken welke factoren in je heden en verleden verstoorde cortisol en verhoogde stress-respons in stand houden.

Bewuste keuzes beginnen maken en op een gezonde manier “neen” zeggen tegen wat je welbevinden ondermijnt, is de volgende stap. Dat is het echte avontuur, want hier maak je het concreet.

Vaak worden we ons nog meer en meer bewust op het moment dat we stappen beginnen zetten. We hebben dus vermoedelijk bij aanvang nooit een compleet helder beeld van alles wat speelt.

 Raak je daar alleen niet uit en heb je hulp nodig bij het in kaart brengen van je stoorzenders en belastingen op fysiek vlak? Neem contact op!